Inleiding
Dengue is een virusinfectie die vroeger sporadisch voorkwam, maar die zich nu in snel tempo verspreidt. De infectie komt voornamelijk voor in de dichtbevolkte gedeelten van de tropische en subtropische gebieden van de wereld, met name in de steden en voorsteden. De ziekte treedt steeds vaker op bij reizigers. In de meeste gevallen is dengue niet ernstig en gaat na een dag of zeven vanzelf over. Dit is het ziektebeeld van de klassieke dengue.
Oorzaak
Het dengue-virus wordt overgebracht door de steek van de vrouwelijke Aedes-mug. Er zijn vier afzonderlijke, maar nauw verwante virussen die dengue veroorzaken. Deze onderling verwante virussen worden serotypen genoemd. Herstel van een infectie met één daarvan biedt levenslange immuniteit tegen dat serotype, maar verleent slechts gedeeltelijk en tijdelijk bescherming tegen latere infectie met de andere drie. Er zijn zelfs sterke aanwijzingen dat een volgende infectie het risico van een ernstiger vorm van dengue vergroot, hetgeen kan uitmonden in dengue hemorragische koorts (DHK) of het dengue shocksyndroom (DSS), die de dood tot gevolg kunnen hebben. Vooral voor kinderen zijn deze aandoeningen gevaarlijk en zij lopen het meeste risico eraan te overlijden.
Verspreidingsgebied
De gebieden waar dengue het meest voorkomt, zijn het tropische deel van Azië, de eilanden in de Stille Zuidzee,de Caribische eilanden, Midden- en Zuid-Amerika en Afrika. Ook zijn er gevallen gemeld in Mexico en Zuid-Texas. Het risico van dengue is in het algemeen groter in stedelijke gebieden en minder groot in plattelandsgebieden en in gebieden die hoger gelegen zijn dan 1500 meter.
Besmetting
De muggen worden in het algemeen besmet met het virus wanneer ze zich voeden met het bloed van een geïnfecteerde persoon. Eenmaal geïnfecteerd kan een mug gedurende de rest van zijn leven het virus overdragen op vatbare personen, door deze te steken en zich te voeden met hun bloed. Mensen zijn de belangrijkste gastheer van het virus, hoewel uit onderzoeken is gebleken dat in sommige delen van de wereld apen besmet kunnen raken en mogelijk weer als bron van het virus kunnen dienen voor nog niet besmette muggen. Het virus circuleert twee tot zeven dagen in het bloed van besmette mensen, ongeveer even lang als de koorts duurt; Aedes-muggen kunnen het virus oplopen als ze iemand in deze periode steken.
Klassieke dengue komt frequent voor bij reizigers. Mensen die naar gebieden reizen waar dengue voorkomt, hoeven deze ziekte niet per se op te lopen. Zij kunnen het risico van dengue duidelijk verkleinen door zich te beschermen tegen muggenbeten. Het risico van een ernstige dengue is erg laag voor volwassen reizigers naar gebieden waar de ziekte niet heerst, omdat de ernstige vorm van de ziekte zich vooral ontwikkelt bij mensen die herhaaldelijk infecties hebben gehad en bij kinderen onder de vijftien jaar. Het is niet nodig reizigers af te raden naar landen te gaan waar melding is gemaakt van dengue.
Verschijnselen dengue
Klassieke dengue is een ernstige, op griep lijkende ziekte die kleuters, jonge kinderen en volwassenen kunnen oplopen, maar die zelden de dood tot gevolg heeft. Dit in tegenstelling tot de ernstiger variant van deze ziekte, dengue hemorragische koorts (DHK) die wel fataal kan zijn. Dengue heeft een korte incubatieperiode (dat is de tijd tussen de blootstelling aan het virus en de ontwikkeling van de symptomen) van een paar dagen. De algemene symptomen van dengue zijn:
* plotselinge, snel oplopende koorts;
* hevige hoofdpijn;
* misselijkheid en braken;
* pijn achter de ogen;
* verlies van de eetlust;
* uitslag (op de romp, die zich uitbreidt naar de armen, benen en het gezicht);
* ernstige spierpijn;
* gewrichtspijn.
Vanwege de twee laatste symptomen heeft de ziekte de bijnaam ‘knokkelkoorts’ gekregen. De uitslag verschijnt meestal drie tot vier dagen na de eerste symptomen en begint op de romp, waarna deze zich uitbreidt naar het gezicht, de armen en de benen. De patiënt voelt zich in het algemeen een dag of zeven erg ziek, en soms wekenlang erg slap. Er kan een schijnbaar herstel optreden van een paar dagen, maar de koorts en uitslag komen vaak terug. In het algemeen herstelt de patiënt volledig, hoewel er in een aantal gevallen complicaties kunnen optreden door de koorts (stuipen) of te weinig vochtinname (uitdroging).
Verschijnselen dengue hemorragische koorts
Dengue hemorragische koorts (DHK), een potentieel dodelijke complicatie van dengue, wordt gekenmerkt door:
* hoge koorts;
* hoesten;
* hoofdpijn;
* buikpijn;
* bloedingen (van het tandvlees en de darmen, en onderhuidse bloedingen);
* vergrote lever ;
* in ernstige gevallen treedt er een plotselinge daling van de bloeddruk op, ook wel shock genoemd;
* oedeem.
In minder ernstige gevallen van DHK verdwijnen alle symptomen met behandeling met een infuus, nadat de koorts is gedaald. In ernstige gevallen kan de toestand van de patiënt na een paar dagen koorts plotseling achteruitgaan; de temperatuur daalt, gevolgd door tekenen van bloeddrukdaling. De patiënt kan snel in een shock raken en binnen 12 tot 24 uur overlijden, of, na toediening van vocht door middel van een infuus, weer snel herstellen. DHK kan leiden tot het dengue shocksyndroom (DSS), dat wordt gekenmerkt door aandoeningen van het zenuwstelsel, zoals epileptische aandoeningen.
Diagnose
* Tellingen van de bloedcellen tonen aan dat er minder witte bloedcellen en bloedplaatjes in het bloed aanwezig zijn;
* In het serum is het aantal antilichamen tegen het virus toegenomen.
De diagnose is eenvoudiger te stellen als een reiziger de arts vertelt dat hij gebieden heeft bezocht waar dengue voorkomt, vooral als de ziekte zich binnen drie weken na de reis openbaart.
Dengue wordt vaak verward met andere infectieziekten, zoals griep, mazelen, malaria, tyfeuzeleptospirose en roodvonk.
Behandeling
Er bestaat geen specifieke behandeling tegen dengue. Met de juiste intensieve ondersteunende therapie, kan het sterftecijfer (overlijdensrisico) worden teruggebracht tot minder dan 1 procent.
De belangrijkste onderdelen van de behandeling zijn:
* rust;
* toediening van veel vocht om de bloedcirculatie op gang te houden;
* bestrijden van de koorts met paracetamol.
Een soortgelijke intensieve en zorgvuldige klinische behandeling door ervaren medische teams kan ook het leven van DHK-patiënten redden. Als u vermoedt dat u dengue hebt, moet u rusten en veel drinken, pijnstillers met aspirine vermijden en een arts raadplegen.
Voorzorgsmaatregelen
Er bestaat momenteel nog geen vaccin tegen dengue. Het is moeilijk een vaccin te ontwikkelen tegen dengue en DHK, omdat deze ziekte door vier verschillende virussen kan worden veroorzaakt en omdat bescherming tegen slechts een of twee dengue-virussen het risico van een ernstiger variant van de ziekte kan vergroten. Niettemin wordt er enige vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van vaccins die bescherming bieden tegen alle vier de dengue-virussen. Deze producten zouden binnen enkele jaren in de handel kunnen zijn.
De Aedes-mug, die dengue verspreidt, bijt overdag. Hij komt veel voor in drukbezochte gebieden en wordt aangetrokken door bedrijvigheid, vocht, warmte en kooldioxide. Deze mug bijt vooral in de ochtend in de uren na zonsopgang en in de namiddag in de uren voor zonsondergang. Binnenshuis, op schaduwrijke plaatsen of als het bewolkt is, kan hij de hele dag actief zijn. De mug broedt in ‘waterreservoirs’ als oude autobanden, blikken, vaten, emmers, bloemvazen en stortbakken, die allemaal regelmatig worden aangetroffen in de huiselijke omgeving. Hij beweegt zich snel en voedt zich met kleine hoeveelheden, maar wel vaak.
Bescherming tegen de mug is dan ook vooral overdag nodig. Persoonlijke bescherming (kleding, insectenwerendmiddel, muskietennet, enzovoort), en reizen in perioden dat de mug het minst actief is, kan helpen (zie boven). Draag kleren in een neutrale kleur (bruin of groen) in plaats van met felle kleuren. Er wordt wel beweerd dat vitamine B1 (thiamine), driemaal daags ingenomen in doses van 25 tot 50 mg, muggen afweert doordat het de huid een geur geeft die nauwelijks waarneembaar is voor mensen, maar die onaangenaam is voor muggen. Ditzelfde wordt ook beweerd van knoflook (dat een duidelijk sterkere geur verspreidt), maar beide methoden zijn niet bewezen, en worden ook niet aanbevolen.
Ter bescherming tegen de muggen worden de volgende maatregelen aanbevolen:
* Wees spaarzaam met het aanbrengen van insectenwerende middelen op de blote huid. Een doeltreffend middel zal 20 tot 30 procent DEET (N,N-diethyl-m-toluamide) bevatten.
* DEET in hoge concentraties (meer dan 30 procent) kan bijwerkingen hebben, met name bij kinderen. Gebruik daarom geen producten met een DEET-gehalte boven de dertig procent.
* Gebruik spuitbussen in open ruimtes om inademing te voorkomen. Breng geen insectenwerendmiddel op de handen van kinderen aan.
* Draag kleren met lange mouwen en lange pijpen.
* Spuit permethrine of producten met DEET op de kleding, want de muggen kunnen door dunne kleren heen steken.
* Hang een muskietennet over het bed als de slaapkamer geen airconditioning of geen horren heeft. Voor extra bescherming kunt u het muskietennet met het insectenwerendemiddel permethrine behandelen.
* Spuit permethrine of een ander insectenwerendmiddel in uw slaapkamer voordat u naar bed gaat.